Zelzele bölgesine ‘yer altı suyu’ uyarısı

Maraş merkezli 10 ili etkileyen sarsıntılarla ilgili açıklamalarda bulunan İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nin (DEÜ) Su Kaynakları İdaresi ve Su Kaynaklı Doğal Afetlerin Denetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (SUMER) İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr. Celalettin Şimşek, zelzele sonrası yer altı sularına ve mümkün tehlikelere dikkat çekti.

Şimşek, “Depremler yer altı suyunda iki kıymetli değişim yapabilir. Yer altı suyu düzeyinde ve kimyasında değişimler yaşanabilir. Halk sıhhatini direkt ilgilendirdiği için birinci olarak kimyasal boyutunu değerlendirelim. Fay sınırlarının derin jeotermal suların yahut organik bileşikli serimanlar varsa eski göl yatakları olabilir, kömür alanları olabilir buralardan metan gazı, karbondioksit ve sülfür gazları yer altı suyuna karışabiliyor. Bunun örneklerini gördük. 2022 yılındaki Düzce sarsıntısında kimi kuyularda metan gazı girişleri oldu. Hatta halk çakmağı çakınca suyun yandığını gördük. Bu türlü durumlar bölgede yaşanabilir” dedi.

Fay sınırları boyunca jeotermal sularında yer altı suyuna karışabildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Şimşek, “Böyle durumda suyun sıcaklığında artış olacaktır. Bu çeşit sıcaklığında artış olan sular tüketilmemeli. Zira jeotermal sular yüksek oranda metal konsantrasyonu içerebilir. Bu cins sudaki değişimler olan bölgelerde tüketmeden yetkililere bildirilmelidir” diye konuştu.

‘KURUMUŞ BİR DERE TEKRAR AKTİFLEŞEBİLİYOR’

DHA’nın haberine nazaran, yer altı suyunun düzeyinde de değişimler olabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Şimşek, “Deprem şok dalgaları gelince yer altı suyu düzeyi yükselir ve vakte bağlı olarak eski haline dönüyor. Bu yer altında gerçekleştiği için yüzeyde göremeyiz. Lakin müşahede kuyularında belirlemek mümkündür. Kimi zelzele alanlarında, bir su kaynağı varsa, kuruyabiliyor ya da yeni bir kaynak oluşabiliyor. Örnek verirsem ABD’nin Kaliforniya eyaletine bağlı Sonoma ilçesinin merkezi olan Santa Rosa kentinde, zelzeleden sonra kurumuş bir dere tekrar etkinleşiyor. Son olarak Kanada’da bir zelzelede takımadalarda kimi kaynakların kuruduğunu da gördük. Zelzele sonrası oluşan kırık ve çatlak sistemleri yer altı dinamiğinin değiştirebiliyor. Bu nedenle düzeylerde birtakım değişiklikler gözlemleyebiliyoruz” dedi.

Afet bölgesindeki maden alanlarına da değinen Prof. Dr. Şimşek, “Bu hususta şanslıyız. Bölgede bilhassa kimyasal içerikli atık depolama alanları içeren maden alanları çok yok. Oradaki en büyük maden alanı, Afşin- Elbistan kömür alanı. Buranın üniversite olarak kontrolörlüğünü yürütüyoruz. Alandaki su kuyularıyla ilgili bir sorun gerçekleşmemiş. Yalnızca 3 saatlik bir elektrik kesintisi gerçekleştiğinde su düzeyi kısmen yükselmiş. Pompalar çalıştıktan sonra tekrar devreye girdiği için şu an bir risk yok. Lakin ayrıntılı incelemek de gerekiyor. Şayet kimyasal atık içeren atık depolama alanları olan maden işletmeleri varsa, buraları da incelemek lazım. Yer altı suyu için tehlike arz edebilir” diye konuştu.

‘TOPLANMA ALANLARINA PAK SU DEPOLAMA ALANLARI YAPMALIYIZ’

Uyarılarda bulunan Prof. Dr. Celalettin Şimşek, “Deprem bölgesindeki halkımızdan, yer altı suyunda bir gaz çıkışı, çürümüş yumurta üzere berbat koku, suyun tadında yahut sıcaklığında bir değişiklik varsa katiyen tüketmemelerini istiyoruz. Su tatsız ve berrak olmalı. Aksi bir durum varsa tüketmemeli, yetkililere bildirilmelidir. Su tüketimlerinde kesinlikle yetkililerin sağladığı pak sular tüketilmelidir. Ayrıyeten ülke olarak su idare planı oluşturmak da gerekiyor. Toplanma alanlarına pak su depolama alanları yapmalıyız. Toplanma alanındaki nüfusa yetecek kadar suyu sağlamamız lazım. Zira salgın hastalıkları önlemek için kâfi suyu sağlamak kıymet arz etmekte. Zelzele riski altındaki başka kentlerimizde, evvelce toplanma alanları hazırlanmalı, buraya sanitasyon için pak su sistemi kurulmalı, diye düşünüyorum” dedi. (HABER MERKEZİ)