Kentlerin bahtı toz bulutunun gerisinde

Şenay Aydemir

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un, Gaziantep’in Nurdağı ilçesi ziyaretinde kalıcı konutlar için 10 vilayette yeni hayat alanlarının belirlendiğini açıkladığı saatlerde, birinci günlerde zelzelenin merkez üssü olarak açıklanan Pazarcık’taki çadır kentte bir jeoloji mühendisi bunun neden mümkün olamayacağını anlatıyordu ortalarında benim de olduğum bir küme gazeteciye.

Pazarcık’taki sohbete geçmeden evvel, bakanın ziyaretinden bir gün sonra bir küme gazeteci Nurdağı’nın içinden geçtik. Öylece bırakılmış bir yerleşim ünitesi izlenimi veriyordu. Lakin asıl dehşet verici olan, birçok iki katlı binaların neredeyse tamamının yıkılmış olmasıydı. Zira bu küçük kasaba fay çizgisinin tam üzerinde kurulmuş. Ancak o denli yakınlık manasında “üzerinde” değil, gerçek manada üzerinde! Sayın bakan hangi etüt çalışmasına dayanarak yeni ömür alanların belirlendiğini açıklar tahminen kamuoyuna. Zira Nurdağı’nı geçip Pazarcık’a geldiğimizde KESK’in (Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu) çadırlarının orada sohbet ettiğimiz bir jeoloji mühendisi, meslektaşlarının halihazırda alanda olduğunu, şimdi çalışmalarını tamamlamadığını, sarsıntının yarattığı tesirin, toprakta ortaya çıkan sonuçların, toprakta oluşan değişimin gün yüzüne çıkmadığını anlatıyordu. Lakin aşikâr ki buyruk büyük yerden ve o temel atma merasimi gösterisinin bir an evvel yapılması isteniyor. Lakin tahminen çok kısa mühlet sonra, tahminen on yıllar sonra ortaya çıkacak yeni felaketlerin de temelleri atılacak bir kere daha.

Yukarıda da belirttiğim üzere, bir küme gazeteci sarsıntıdan etkilenen kentleri dolaşıyoruz 4-5 gündür. Adana, İskenderun, Antakya, Maraş, Pazarcık sınırı üzerinden küçük yerleşim yerlerinde de durup sohbetler ederek bu yazının kaleme alındığı Antep’e geldik. Buradan da Adıyaman ve Malatya’ya geçmeyi planlıyoruz. Birbirinden farklı kentlerdeki duruma dair birkaç kelam etmek gerekiyor. Sarsıntı felaketini yakından takip edenler, tek tek hangi kentte neler olup bittiğini biliyor lakin bu kadar çok yeri üst üste dolaşınca karşılaştırma fırsatı da doğuyor maalesef.

YIKIMIN EN BÜYÜK OLDUĞU İKİ YER

Öncelikle, şimdiye kadar gördüğümüz kentler içerisinde yıkımın en büyük olduğu iki yer Antakya ve Maraş’tı. Maraş çok büyük olduğu için kentin kimi yerlerinde zelzelenin yıkıcı tesiri fazla hissedilmiyor fakat kimi mahallelerde neredeyse bütün konutlar yıkılmış ya da kullanılamaz halde. Antakya ise daha küçük bir yerleşim olduğu için bütün kent ağır yaralı görünüyor. Kentte hasar almayan konut yok denecek kadar az. Bu iki kente dair bir karşılaştırma daha yapacak olursak, Antakya’daki güvenlik gücü yoğunluğunu söylemek gerek. Kente sarsıntı sonrası yağma olayları gerçekleşti. Alınan tedbirlerin kıymetli bir kısmı buna dair üzere görünse de gönüllüler kadar güvenlik gücünün kente yığılmış olması, ilerleyen günler için kente yönelik kimi uygulamalara hazırlık olarak yorumlanıyor oradakiler tarafından. Maraş’ta ise dolaştığımız yıkım bölgelerindeki güvenlik tedbirlerinin dikkat cazibeli olmadığını kaydetmek gerek.

İskenderun, bu iki kentle karşılaştırıldığında yaralarını daha süratli saracak üzere görünüyor. Orada konuşma fırsatı bulduğumuz beşerler bunda yıkımın tesirinin görece az olmasının yanı sıra sanayi ve liman kenti olmasının tesiri olacağını söylüyorlar. Pazarcık’ta da önemli bir yıkım kelam konusu. Kenttin büyük kısmının boşaldığı söyleniyor. Bunun nedenlerinden birisi sarsıntı. Oburu ise, kentteki konutların hatırı sayılır bir kısmının yurt dışında yaşayan insanlara ilişkin olması ve bu mevsimde kimsenin yaşamaması. Bu durumun can kaybını azalttığını düşünenler çok.

BANYO VE TUVALET SORUNU ÇÖZÜLMEYİ BEKLİYOR

Depremin ikinci haftası dolmasına karşın gittiğimiz bu kentlerin çabucak tamamında barınma sorunun çözüldüğünü söylemek güç. Çadır kentler kurulmaya başlanmış fakat hem gereksinimi karşılamıyor hem de birçoklarının altyapısı yetersiz. Örneğin Pazarcık’ta AFAD tarafından kurulan 900 kişilik bir çatır kentte 9 tuvalet ve bir banyonun olduğu söylendi ki şanslı sayılabilirler. Zira Narlı’da zelzele çadırı var, kurulmuş lakin tuvalet yok. Ortadan iki hafta geçmiş olmasına karşın banyo ve tuvalet sorunu çözülmeyi bekliyor. Bu istisnasız bütün kentler için geçerli. Antakya hariç zira orada arama kurtarma çalışmalarında olduğu üzere her şey biraz daha geriden geliyor. Bütün kentlere dair söyleyebileceğimiz başka ortak nokta ise hummalı bir enkaz kaldırma faaliyetinin yürütülüyor olması. Aşikâr ki felaketin delillerini bir an evvel gözler önünden kaldırmak, onlarca yıldır süren ihmalin sonuçlarıyla yüzleşme zorunluluğundan kurtulmak isteniyor.

Gittiğimiz kentlerde, daha birinci günden itibaren orada olan, zati oralı olup çabucak harekete geçen kurumlarla da temas ettik. Sendikalar, kitle örgütleri, sivil toplum kuruluşları, dernekler, sosyalist partilerin sarsıntı bölgesindeki faaliyetleri hakkında bilgi almak, şu anki durumu öğrenmek istedik. Sondan başlayalım. Bilhassa gelen yardımlara el konulması, AFAD ile bu kurumlar ortasında önemli bir krize neden oluyor. Hatta AFAD, direkt bir merkeze gönderilen yardımlara da el koymaya başlamış. Örneğin, yurtdışından bölgedeki bir cemevine gönderilen yardım gereçlerinde hudutta el konulmuş ve öteki bölgelere gönderilmiş. Sarsıntının birinci günlerinde süratlice organize olan ve yardım toplayıp nizamlı bir formda muhtaçlığı olan kurumların depolarına el konulmuş, oradaki işleyiş bozulduğu için de mağduriyetler ortaya çıkmış.

DEPREM, SİYASETİN ÇABA ALANINA DÖNÜŞTÜ

Konuştuğumuz kurumların temsilcilerinin ortak görüşü, devlet dışındaki örgütlü güçlerin sarsıntı bölgesindeki varlığa ve tesirine son vermeye dair şuurlu bir atılım olduğu bu durumun. Cemevinden sendikalara kadar çabucak her kurumun temsilcisi, kendilerinin varlığının devletin yokluğunu insanlara gösterdiğini, bunun da iktidarda önemli bir sorun yarattığını söz ediyor. Ancak sarsıntı alanlarını bir noktada bırakmak gerekecek muhakkak ki. Hatta bunun için zorlanacaklarını düşünüyorlar. Ve iktidar, kendisi ya da icazet verdiği kurumlar dışında kimsenin bu alana girmesini istemiyor. Herkesin ortak fikri, yaşananların bölgede ve toplumda çok büyü politik, ekonomik, kültürel sonuçlarının olacağı formunda. Yani sarsıntı, şimdiden siyasetin çaba alanına dönüşmüş durumda.

Burada ortak görüş de şu: Sarsıntı alanlarında olup bitenleri, zelzelenin ülkenin yaşadığı en büyük en büyük felakete dönüşmesinin nedenlerini, bunun siyasi sorumlularını ısrarla hatırlatacak; bir sonraki büyük zelzelelere hazırlığı hızlandıracak, bir evvelkinin hesabını soracak bir toplumsal hareket yaratmayı başarmak gerek.

Katılmamak mümkün değil. Geçtiğimiz bütün kentler evvel zelzelenin, sonra da enkaz kaldırma faaliyetlerinin ortaya çıkardığı toz bulutu altındaydı. Birçok şey bu toz bulutunun altında görünmez kılınmak isteniyor. Enkazın içinden cesetler bulunmadan evvel demir ayrıştırılıyor. Sarsıntının yıktığı kentlerin bahtı, bu toz bulutunun dağıtılıp dağıtılmayacağına bağlı üzere biraz da!