Cenk Yaltırak: Sarsıntı tehlike haritaları da senaryolar da yanlış

İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof.Dr. Cenk Yaltırak, 6-7 Şubat tarihlerinde 3 sarsıntı olduğunu, Marmara fay çizgilerine ait bilgilerin de yanlışlı olduğunu belirtti. Marmara Bölgesinde tek fay olduğuna dair bilginin yanlış olduğunu söz eden Yaltırak, Celal Şengör ve takımının kendi bulgularını değiştirmemek için sonraki çalışmaları yok saydıklarını sav etti.

T24’ten Cansu Çamlıbel’e konuşan Yaltırak, AFAD ve İBB’nin bedellerine dayanarak yapılan bütün yeni binaların riskli olduğunu, kullandıkları fay haritası ve tarihi bağların de büyük bir soru işareti olduğunu ileri sürdü. Yaltırak’ın bahisle ilgili açıklamaları şöyle:

“-Maraş’ta birinci zelzele dediğimiz o anda aslında iki sarsıntı birebir anda oldu diyorsunuz. Herkes iki sarsıntı diye açıkladı. Fakat aslında 3 sarsıntı mi oldu?

Evet. 1999 sarsıntısı de öyledir mesela. Lakin iç içe geçtikleri için onu göremiyorlar. Bunu görebilmeniz için çok hassas yer hareketi ölçen aletlere bakmanız lazım. Ground motion ölçen aletlere baktığınız vakit bunu görebilirsiniz.

Bir tane 7.4 oldu, bir tane 7.6 oldu tıpkı anda. İkisinin toplam gücü yaklaşık 7.8. Bunu tam hesaplamak için daha çalışmamız lazım ancak üç aşağı beş üst bu türlü oldu diyebiliriz.

1999’de bir tane 6.9 oldu. Bir tane 7 oldu, sonra da 7.4 oldu. Bunlar art arkayadır. 7.4 en büyük olduğu için öbürleri onun ortasında kayboldu. Hala o sarsıntısı memleketler arası kayıtçılar 7.6 olarak gösterir.

Biz sonra 1500 yılın tarihî sarsıntılarını biliyoruz. Biz Marmara’daki 38 tarihî zelzelenin ikiden fazla yıktığı kentlerin kapsadığı alanı biliyoruz. Mesela İzmit’e 1490, 1719, 1999. Her fayın kendine has bir tekrarlanma dönemi var. Marmara’daki faylar tıpkı formda çalışmıyorlar. Bunlar farklı büyüklüklerdeler farklı kovalar ve musluklar üzere, farklı süratlerde doluyorlar.

‘110 KM’lik fayın 7.7 sarsıntı üretebildiği ortaya çıktı’

-Maraş sarsıntısıyla 4 tane argüman yanlışlandı diyorsunuz. Bir, tehlike haritaları yanlışlandı. İki, ‘büyük sarsıntı için fayın çok uzun olması lazım’ tezi yanlışlandı.

Tabii burada Amanos segmenti 150 kilometre kadar kırıldı. Kuzeydeki Çardak segmenti de 110-120 kilometre kadar kırıldı. Halbuki birçok adama nazaran 110 kilometrelik fay 7.7 sarsıntı yaratmıyor. Lakin görülüyor ki iç içe geçtikleri vakit yaratıyormuş demek ki.

-Bir öteki yanlış argüman da şu diyorsunuz; faydan uzak olunca tesirini az hissederim…

Osmaniye’de, Adıyaman’da, Hatay’da gördünüz. Yarar uzaklıktan daha değerli olan fayın yarattığı gücün sizin bulunduğunuz yerde yarattığı ivme.

Deprem yönetmeliği diyor ki buradaki tasarım ivmesi budur, sen buna nazaran bina yaparsan inançta olursun.

-O vakit zelzele yönetmeliği de düşünceli, yanlışsız mu?

Deprem yönetmeliğinin dayandığı tehlike haritası tehlikeli bir harita. Zira o harita elmayı, armudu, eriği birebir yere atıyor ve bunların ortalama yükünü bir istatistik olarak alıyor. Sonra da senin karşına ayva çıkma mümkünlüğü 2500 yılda bir diyor. O denli bir sınıflama yapılamaz.

-Çok kıymetli bir mevzu olduğu için tekrar sorarak net biçimde kayda geçirmek istiyorum. Ülkenin zelzele tehlike haritaları yanlış, bunlar üzerine kurgulanmış sarsıntı yönetmeliği de yanlış. Bunu mu söylüyorsunuz?

Evet. Haritalar da yanlış, haritalar üzerinden çalışılan senaryoları da yanlış.

‘Son zelzele Marmara sarsıntısını etkilemez’

-Biz bugün yeniden sizin tehlikeli dediğiniz yönetmeliğe dahi uymadan bina yapıp oraları binlerce beşere mezar eden inşaatçıları tartışıyoruz. Lakin sizin dedikleriniz bana şunu düşündürtüyor; şu anki sarsıntı yönetmeliğine uygun yapıda oturuyorum sanıp da çırak çıkabiliriz?

Siz hepsini 1’e nazaran hesaplıyorsunuz, buna 1.5 geldi bu yıkıldı. Ne yapacaksınız?

-Sizin haritanızda binalar yan yana bile olsa ikisine ivmenin farklı gidebileceğini görüyoruz, o denli mi?

Doğru görüyoruz. İşte ben o yüzden diyorum ki; zelzele tehlike haritaları olasılıksal tehlike haritaları olmaktan çıkartmalı. Mesela Kuzey Anadolu fayında Erzincan sarsıntısı oldu. Tehlike haritasında Erzincan bölgesi hala kıpkırmızı. Fakat orada 200 yıl hiçbir sarsıntı olmayacak. Bitti orası. Orada tekrar 7’den büyük zelzele olması için o fayın tekrarlanma döneminin aşılması lazım.

-Peki yeniden çok tartışılan bir konu da şu. Oradaki bu büyük fay hareketi sanki Marmara’daki fay sistemini tetikler mi, tesirler mi?

Hiç alakası yok. Diyelim ki bu odada 7 tane kova var. Bir de koridorda ilerde Ufuk Hoca’nın odasında kovalar var. Buradaki kovalar taştığı vakit Ufuk Hoca’nın odasındaki kovalar taşar mı diyorsun bana. Hiç alakası yok, orası diğer bir yer. Bu fayları birbirine bağlayarak domino üzere dünyayı dolaştıramazsınız.

‘1999’da TPAO ‘çok fay var’ diyor, kimse dikkate almıyor’

-Tek harita argümanıyla gayretinizin en başına dönelim mi? Nasıl başladı sizin bu husustaki çalışmalarınız?

Mihaloviç’in 1912 zelzelesi üzerine kitabını Sırpça’dan Türkçe’ye çeviri ettim fakat Sırpça bilmiyorum. Bilgisayara öğrettim. O denli çevirdim. Mihaloviç’in yüzey kırığının haritalanması için müşahedeleri okudum. Orada klasik çizilen dümdüz fay yerine farklı bir tanım gördüm. Çalışmaya devam ettim. Mesela Otto Gutzwiller ile Emile Wenfer’in birinci yerde yapılmış fay haritası vardır. Zelzeleden sonra İstanbul’a geliyor bu iki İsviçreli bilimadamı. Lakin onların bu haritasını da kimse dikkate almıyor. Konuşan adamların hiçbiri içeriği bilmiyor. Bu benim yapyığım bir hafriyat aslında.

Celal Şengör, Marmara fayını İhsan Ketin keşfetti diyor. Bu tam yanlışsız değil. 1944’te Egeran ve Lahn ‘Şimali Anadolu Zelzele Havalisi ve hattı’ diye haritalamış ve bu fay sistemi Marmara’dan geçiyor. Ketin 1948’de Kuzey Anadolu’da olan sarsıntılarla ilgili makalesinde bu çizginin yanal atımlı olduğunu söylüyor. Lakin batıya sarsıntı göçünü Egeren ve Lahn evvel söylemiş. Ketin bu çizginin Marmara’ya gittiğine inanmıyor. Halbuki 1943’te Nuriye Pınar doktora tezinde Marmara üç kolunu da haritasına koymuş.

Şengör’ün birinci KAF yayınlarında bu yayınlardan kelam edilmiyor nazaran o denli bir şey yok. Bunların bulunduğu yayınları tesadüfen odamda eski hocaların arşivinde buldum. Ketin Kuzey Anadolu Sarsıntı Fayı sözünü 1957 de İTÜ mecmuasında üç sayfalık bir makalede kullanıyor. O da ortada yok ancak birebir kutudan çıktı. Orada KAF, Marmara değil Edremit’e gidiyor. Aslında birçok şey daha evvel konuşulmuş duymadığımız ve referans verilmediğinden bilmiyoruz. Artı bunların yerine kimi adamların bir şeyleri keşfettiğini söylüyor. Marmara’da daha evvel söylemiş şeylerin üzerinde kısmen 1999’dan sonra durur.

1999’da TPAO diyor ki Marmara’da tek ve kolay bir fay yok. Biz TPAO olarak 4300 kilometre bilgi topladık. Bu bilgilere nazaran yaptığımız harita budur ve Marmara çok faylı bir alandır, o denli tek bir fay yok. Fakat bunu yapan adamlar mühendis olduğu için. Bu da İngilizce yayınlanmadığı için kimse bunu bilmiyor yahut gündeme getiremiyor. Ve medya yalnızca tek fayı biliyor.

Le Pichon ve Şengör. Neyi söylüyor? Daha hiçbir haritaları yokken harita yapmamışken Cumhuriyet Bilim Teknik mecmuasında ‘tek fay var’ diyorlar. Meğer TPAO bile artık 1999’da ‘çok fay var’ dedi. Sonra hudutlu sismik kesitle ben 1999’un Ocak ayında çizdiğim fay haritası çoklu fay sistemi var. Sonra toplanan sismik datalar ve batimetri haritasına dayanarak bu makaledeki fay haritasını hiç dikkate almıyorlar. Kimse bunu göstermek istemiyor.

‘Asistan bunu yaptıysa profesör ne yaptı’ arbedesi

-Neden?

E şu; asistan bunu yaptıysa profesör ne yaptı olacak.

-Bu kadar kolay bir sebeple mi sümenaltı ediliyor haritanız?

Sümenaltı değil yok saymak diyelim. Ben kimim ki çizeceğim o haritayı? Hala diyorlar! Ve tek fayı test etmek için Çubuklu gemisini gönderiyorlar. Bakıyorlar ki o tek fay yok bu bilgide. Meğer yeni batimetri haritasını TPAO’nun fay haritasının üzerine koyunca ikisi birbirini doğruluyor. Yani tek fay olmadığı ortaya çıktı.

1997’de Kanada’dan Profesör Ali Aksu Marmara bilgilerini toplamaya başlıamış aslında, 3390 km bilgi var Marmara’da sarsıntıdan evvel Aksu’nun elinde. 1999 zelzelesi sonrası bir mektup yazdım ve topladığı datalardan bir fay haritası yapmak istediğimi söyledim. Ali Aksu da benim makalelerimi biliyor o vakit. Beni doçent sanıyor. Araştırma vazifelisi olduğumu duyunca çok şaşırdı ve Kanada’ya çağardı beni. Ben 2001 Ekim’inde eşimle birlikte Kanada’ya gittim. Memorial Üniversitesi’nin sismik laboratuvarında 3390 kilometre datayı Ali Aksu bana verdi. Ben de onları haritaladım.

Bu ortada TÜBİTAK’ın Bilim ve Teknik mecmuasında 2000 yılında bizim çalışmalarımıza paralel bir makale TPAO çalışanları tarafından yayınlanıyor. Marmara fayının Le Pichon ve Şengör’ün dediği üzere bir fay olmadığını, her şeyinin farklı olduğunu anlatan bir makale. Bu makale de tekrar gözden uzak tutuluyor. Ne medya dikkate alıyor ne kamu.

Bu ortada Le Suroit gemisi geliyor yeni data toplanıyor ve bu grup orijinal bir fay haritası koyuyor ortaya. Bunu Cumhuriyet Gazetesi’nin de manşetten tam sayfa yayınlanıyor. Bu röportajda buldukları için “Marmara Denizi’nin birinci fay haritasını hazırladık” diyerek garip bir şey söylüyorlar. Halbuki 1920’den 2000’e kadar bir sürü fay haritası var lakin hiçbir şey yok üzere davranılıyor. Lakin daha sonra Orhan Bursalı’nın Cumhuriyet Gazetesi’nde yayınladığı bu fay haritası apansızın ortadan kayboluyor. Zira aslında bu harita da ‘tek fay yok’ diyor. Heyecanla, prematüre olarak datayı açıklıyorlar. Sonra fark ediyorlar ki o güne kadar söyledikleri her şey güme gidiyor.

‘Şengör kümesi tıpkı datadan tam 12 farklı harita yaptı’

-Bir manada kendi çalışmalarını yalanlamış olacaklar mı diye düşünüyorlar? Halbuki bilim tam da bu türlü bir şey değil mi; deneyip yanılmak ve tekrar denemek…

E olağan kendilerini yanlışlamış olacaklar. Tüm söylenenler gösterilenler ve yazılanlar güme gidecek. Fakat bu ortada çalışmalar devam ediyor. Ve bu noktada buldukları batimetri Siyako’nun haritasının düzgün bir harita olduğunu gösteriyor. O sırada Aral Okay, Le Pichon’ların kullandığı datadan daima bir öncekiden farklı yeni bir çizgi haritalıyor. Yani tıpkı küme tıpkı datadan durmadan diğer haritalar yapıyor. Tam 12 farklı harita, birebir bilgi.

-Kendileri de artık o noktada artık Marmara’da tek bir fay olmadığını fark ediyorlar.

Evet fark ediyorlar lakin nasıl çıkacaklar işin içinden, ona uğraşıyorlar. En sonunda bu küme, 2001 yılında bugün Türkiye’nin hala kullandığı fay haritasını yayınlıyorlar. Daha evvel yazıp çizdikleri tüm fayları siliyorlar. İzmir Körfezi’nden Adalar’a geliyorlar, Adalar’dan Ganos’a kadar tek bir fay yapıyorlar. Yani başından beri tez ettikleri “tek fay” haritasını buluyorlar!

‘Devleti de yanlış yönlendirdiler’

-Devlet kurumlarının da bu ortada yanlış yönlendirildiğini sav ediyorsunuz bu anlattıklarınızla, yanlışsız mu?

Tabii, yanlış yönlendiriliyorlar. Yanlış yoldan hakikat yere gidilmez.

-Ama sonuçta TPAO da bir devlet kurumu. Ve onlar 1999’dan beri Le Pichon grubuyla çelişen bilgiler topladılar.

Ama TPAO grubu memur ve zımnilik kuralını ihlal edemezler. Çıkıp bilimsel bir tartışmaya giremezler.

‘O takıma güvenmediğim için haritanın bir kopyasını sakladım’

-Ya da TPAO, MTA ile kendi başına nazaran paylaşamıyor. Devlette birilerinin buna uyanmış olması lazımdı.

Evet paylaşamaz. Mesela ben istedim bilgiyi. Kullanabilmem için benden 118 bin dolar istediler.

Bu ortada, Şener Üşümezsoy, Armijo Le Pichon’a karşı çıktığı için çıkıyor televizyonlara devamlı Armijo haritasını örnek veriyor. Halbuki Armijo’nun yaptığı tek fayı makasla ikiye kesmek. O sırada ben 16 Mayıs 2001’de Ali Aksu’nun Kanada’daki datalarıyla bu çoklu fay sistemini gösteren fay haritasını yapıyorum. Ben bu haritayı 2002 yılında dünyanın bu alandaki en düzgün mecmuası Marine Geology’de yayınlıyorum. Ve bu Doğu Marmara çoklu fay segmentlerini 45-110 kilometre ortası uzunlukta olduğunu gösteriyorum. Aslında oburlarının haritasında bir noktada bu fay vardı lakin daha sonra bu haritalardan kayboldu.

18 Haziran 2008’de Celal Şengör beni odasına çağırdı. Marmara’nın yeni bir fay haritasını yapmamız lazım, bunu sen yap. Bütün bu kısım bu olayı bilir. Caner İmren’den dataları alıp çalışmamı istedi. Caner’le biraz itişip kakıştık zira o benimle harita yapmak istemedi. Zira biliyor ki yeni bir fay haritası yapılırsa doktorasından farklı sonuç ortaya çıkacak. Ancak Celal Şengör ısrar ettiği için bu fay haritası yapıldı.

-Peki o yapılan harita aslında sizin 2002’de yayınladığınız fay sistemi modelinin geliştirilmiş bir versiyonu mu oldu?

Evet. Aslında Celal Şengör benim o modeli 2002’de yayınladığımı bildiği için 2008’de bana o işi verdi.

-Bu izlekte devam edersek siz şunu mu söylüyorsunuz; Celal Şengör grubu artık 2008 yılı prestijiyle kendi tezleriyle çelişen Marmara’da çoklu fay sistemini kabullenmekten diğer deva yok diye düşünerek bu teoriyi sahiplenmeye karar veriyorlar.

Bunu bilmiyorum. Ama haritayı tamamladığım akşam o gruba güvenmediğim için bir kopyasını çalışma masasına koyuyorum, oburunu rulo yapıp hakikat 4. Levent’teki fotokopiciye gidiyorum. Özgün haritanın dijital çıktısını alıyorum kendim için. Sonraki sabah Celal Şengör’ün odasına gidiyorum. Kendisi haritaya bakarken hop oturuyor hop kalkıyor. ‘Ben Xavier’e söylemiştim tek fayın olamayacağını. Aferin Cenk, bu işi sen çözdün. Biz bunu dünyanın en düzgün mecmualarında yayınlayacağız’ diyor. Lakin ‘sen yaz’ demiyor. Makaleyi Caner yazsın, sen ikinci isim ol, Xavier Le Pichon üçüncü isim olsun, ben dördüncü isim olayım. Ortadan dört yıl geçiyor dört yıl boyunca Caner İmren bu harita yayınlanmasın diye uğraşıyor. Şengör de Le Pichon’un haritayı görmesinden sonra bu olayı zorlamıyor. Zira Le Pichon yazdıkları onca makaleden sonra durum değiştirmek istemiyor. Fransız bir Katolik o. Asla ve asla fikrini değiştirmez. Hele bir Türk’ün onu yanlışlamasını katiyen kabul edemez.

’15 sene sonra o fayı oraya eklediler’

-Şengör grubuyla harita çekişmesi orada bitti mi?

2014’te Celal Şengör beni tekrar çağırıyor; ‘Selin Grall geliyor birlikte yazacağız, bu pazar seni arayacağız’ diyor. Fakat aramıyor. Natürel o basamakta bilmedikleri şey, bu haritanın bir kopyasının bende olduğu. Bu ortada ben Kanada’ya dönüyorum. Bir müddet sonra 2014 yılı içinde bir harita yayınlıyorlar ancak değiştirerek. Ve birinci kez kendi haritalarında olmayan ve benim 15 sene evvel kendi haritama koyduğum fayı oraya ekliyorlar. Tek fay dedikleri yere başkalarını de ekliyorlar lakin bir detay var, gri çizgilerin yani öbür fayların artık faal olmadığını söylüyorlar. Yani aslında bizim yaptığımız harita neredeyse fakat orada ben yokum.

-Şengör grubunun haritası sizin yaptığınız haritaya yakın artık lakin sizin harita yorumunuz hala farklı.

Evet. Zira hala ‘Marmara’da tek fay var’ diyorlar. Fakat bizim yaptığımız haritayı temel alarak 2014’te yayınladıkları haritada 4 tane segment var. Bugün o segmentten birisinin üzerinde sarsıntı olsa diyecekler ki ‘bizim haritamızda var’. Ya da öbüründe olsa ‘biz onun etkin olmadığını düşünüyorduk lakin demek ki aktifmiş’ diyecekler. Yani her halde haklılar. Lakin bu harita kenarda yedek duruyor. Hala televizyonlara çıkıp anlattıkları harita eski tek faylı harita. Kelam konusu haritayı çok göstermiyorlar ortalıkta ancak bir sigorta olarak kenarda duruyor.

‘İstanbul için 2019 – 2026 aralığı yalnızca bir tahmin’

-Farklı haritanın pratik, bizim hayatlarımızı etkileyecek sonucu nedir?

Şimdi bizim hazırladığımız Marmara’nın 2022 model haritasında 22 bin kilometre data var. Marmara’nın tek fay haritasının dayandığı bilgi 1630 km. 12 kat daha fazla data var bizde demek. Artı denizin 10 kilometre altındaki yapıyı da haritaladık. Fayı yalnızca yüzeyde haritalamadık, derinliğine gerçek da haritaladık. Biz böylelikle denizin tabanındaki 3 tane fayı derine doğruda bulduk. Fay derine gerçek gidiyorsa zelzele üretiyordur.

-Siz 2002’de yazdığınız makalede esasen 4 fay demekle kalmamış bunların kırılmasının Marmara’da 7.5 büyüklüğünde zelzele oluşturacağı tespitinizi de yazmıştınız. Hatta tarih aralığı da vermiştiniz. Bizim İstanbul sarsıntısı dediğimiz sarsıntının 2019 ile 2026 aralığında olacağı tarafında argümanlı bir öngörü de paylaşmıştınız.

E işte bir iddiam var. Lakin o kestirim yalnızca bir varsayım. Bu nedenle bunu tekrar etmeye gerek yok.

-Neden?

Çünkü içine girdik artık, o devrin içine girdik.

‘Sizden iki sokak ötede ivme farklı olabilir’

-Sizin argümanınıza nazaran tabiatın bir matematiği var ve aslında tarihî sarsıntıların tahlili bize net takvim veriyor.

Tabii. Bizim çalışmamız bunu çözdü. Bu bölgedeki bütün sarsıntıların nerede olduğunu biliyoruz biz. Periyodları da biliyoruz. Bu algoritmaları uygulamak için kod yazıldı. Fayların üzerinde geçen vakti biliyoruz. 989’da 1509 ortasında 520 yıl geçmiş ve o sarsıntının büyüklüğü 7.66 olmalı. Neden? Burada yılda 20 milimetre hareket var. Yirmi milimetre toplam 9.3 metre yapıyor. 9.3 metreyi bilgisayara koyduğun vakit üretebileceği en büyük sarsıntı bu; 7.66.

-Bir söyleşinizde şunu demişsiniz; Beşiktaş Ulus’ta oturan birinin ‘evimin durumu ne acaba’ diye çok fazla endişelenmesine gerek yok zira o bölgede bizim hesabımıza nazaran ivme o kadar kuvvetli olmayacak.

Tabii, olmayacak. Zira aslında her şeyi bilebiliriz. 750×750 m pikselde faal yer ivmesini Murat bunları hesapladı. Bunlar bina bazında olmasa bile ada bazında fikir veriyor.

Biz Silivri zelzelesinde kendi geliştirdiğimiz algoritmaların geçerliliğini test ettik. Sisam zelzelesinde de test ettik bu programı. Zelzele olmadan programın yanlışsız çalışıp çalışmadığını göremezsiniz. Bir müddet alet var kullandığımız. Noktasal olarak o aletlerde bedel okuyoruz, o kıymetle bizim hesapladığımız kıymetler ortasındaki ahenge bakıyoruz. Programımızın yüzde 95’in üzerinde başarılı olduğunu gördük.

Bu kurduğumuz sistemde rastgele bir sarsıntıda oluşacak ivmeyi her yerde hesaplayabiliyoruz. Biz rastgele bir fay haritası üzerinde atımı ve büyüklüğü biliyorsak 3D geometrisi var ise oluşan ivmeyi biliyoruz. Bu ne demek? Birebir havuzun içinde olan ivmeleriniz artık birebir havuzun içinde değil. Yani sizin evinizden iki sokak ötede bile durum farklı olabilir.

-Hepimize söyleyin o vakit bizi ne bekliyor?

Niye söyleyeyim? Benim bunu kime söylemem gerekir?

-Başta devletin ilgili kurumlarına herhâlde.

Evet. Pekala devletin ne yapması lazım? Ciddiye alması lazım.

‘İBB tek faya nazaran tehlike haritası yaptı’

-Peki bunu devleti yönetenlere hiç mi anlatamadınız? Birinci başta bir akademik klik tarafından çalışmalarınızın itibarsızlaştırıldığını anlatıyorsunuz. Lakin sonuçta son üç dört yıldır çalışmalarınız medyada dikkat çekmiş durumda. Siz bunları televizyonlarda anlatmaya başladıktan sonra hiç mi ‘gel bize de anlat diyen’ olmadı devlet içinde?

Kaç sefer anlattım hatırlamıyorum. Lakin tek faya nazaran İBB tehlike haritası yaptı. Bu haritanın üzerinden yapacağınız hesaplama ve hasar başkasıyla tıpkı değil. Zira İBB’nin haritasında bir kilometrenin içindeki herkes tıpkı havuzda bedellendiriliyor. Oradaki bütün meskenlerin üzerinde oluşacak sarsıntı yüklerinin yanlış hesaplanmasına neden oluyorsunuz.

-İBB’nin idaresi 2019’dan sonra AKP’nin elinden çıktı. Ekrem İmamoğlu periyodunda yaklaşım değişmedi mi?

Yönetim değişti lakin adamlar değişmedi. İlgilenmiyorlar. Zira eski adamlar her daim makbul.

‘Bizim bilgileri Düzce’de AFAD Lideri’ne anlattım’

-Sizin bu anlattığınız yeni zelzele haritalandırma grubu ile birlikte çalışarak devlet bir anda bu türlü bir sistemsel değişikliğe geçebilir mi? Çok süratli biçimde aksiyon alınabilir mi?

Uzun vakittir ben bunu söylüyoruz. Geçen sene birinci Türkiye Jeoloji Kurultayı’nda Marmara etkin tektonik seksiyonunda davetli konuşmacı yaptırdılar. Birinci kez. O konuşmada bugün size anlattıklarımı anlattım. Genç akademisyenlerin çok ilgisini çekti. Profesör Tabip Orhan Tatar geçen yılın sonuna hakikat AFAD içinde Zelzele Risk Azaltma Departmanının başına atandı. Orhan Tatar benim yaptığımı takip eden bir arkadaşımız. Bana dedi ki; ‘Cenk, mevcut tehlike haritasıyla bir yere varamıyoruz zira çok geniş bir alanın değiştirilmesi gerekiyor. Meğer sen diyorsun ki bu işler nokta atışı olmak zorunda. Nokta atışıyla yeni harita yapabilir miyiz?’ Ben de bunun yapılabileceğini örneklerle anlattım. Düzce’deki sarsıntı oldu. Orhan beni Düzce’ye davet etti. ‘Seni AFAD Lideri ile tanıştıracağım’ dedi. O sırada alanda AFAD Lideri Yunus Sezer de var. Murat’ın makalesini açtım, üç boyutlu sistemleri gösterdim. Bu tehlike haritasının kendisi tehlike dedim.

Biz orada çalışma arkadaşım Dr İrem Elitez ile birlikte bilgisayarı açıp anlattık. “Şu anda burada yine risk yok, bir sarsıntı olacaksa Bolu Tüneli’nin olduğu segment bir meseledir. O da olsa olsa 6 ila 6.5 ortası bir zelzele yaratır” dedik.

‘Hocam siz herkese ‘din değiştir’ diyorsunuz7

-Sonuç?

Yunus Sezer dinledi, dinledi. Sonra dedi ki; ‘Hocam siz diyorsunuz ki bütün herkese din değiştirin. Herkes bugüne kadar yaptığı işi inanılmaz savunuyor. Siz de bu din yanlış diyorsunuz.’ Ben de dedim ki ‘Çok yanlışsız söylüyorsunuz. Hazreti Nuh da her yeri sel kaplayacak dediğinde statükocuların hiçbiri ona inanmadı sele kapıldı gitti. Nuh ve taraftarları kurtuldu. Bu çağda bu türlü bir durum yok. Lakin yeni bir yol izlemez isek tufan hepimizi süpürecek. Onun için sizin bu tehlike haritasıyla bir büyük sarsıntı olursa Türkiye’nin rastgele bir yerinde bütün bu hesaplamaların yanlışlığı ortaya çıkacak. Zira mevcut haritalarınızın mantığını jeologlar, jeofizikçiler değil inşaat mühendisleri kurguladı. Onlar yerküreyi homojen, daima birebir halde davranan bir kolaylıkta zannediyorlar. Onlar betonarmedeki statik kuralları burada var zannediyorlar. Bu türlü bir dünya yok. Sizin bu haritada 0.5 denilen yer yarın 1G olabilir sarsıntının tabiatına bağlı olarak. Ve yeni bina bile yıkılabilir.’

Bütün bu anlattıklarım üzerine Yunus Beyefendi dedi ki ‘Şu zelzelenin hengamesi bitsin, sizi Ankara’ya davet edeceğiz.’ Üç hafta evvel beni Ankara’ya çağırdı. O toplantıda birkaç arkadaş dışında birkaç kişi de şu anki haritayı savundu. Fakat bu değişirse zelzele yönetmeliği nasıl değişecek..efendim şu nasıl değişecek….? O toplantıda AFAD Lideri açıkça oradaki statükoculara ‘Cenk Hoca’nın dediğini yapacağız’ dedi. Sonra işte bu sarsıntı oldu. Bu sarsıntı olmasa Yunus Beyefendi İTÜ’ye gelecekti.

-Belki de bugünün yoğunluğu geçince gelir sizi dinlemeye. Gelirse temelde ne önereceğinizi tek cümleyle özetler misiniz?

Şunu herkesin anlaması gerekiyor; AFAD ve İBB’nin kıymetlerine dayanarak yapılan bütün yeni binalar riskli zira kullandıkları fay haritası ve tarihî alakalar büyük bir soru işareti.” (HABER MERKEZİ)